شب چله در ارومیه

خیابان‌های شهر شلوغ می‌شود و همه خانواده‌ها برای برگزاری شب یلدا تدارک می‌بینند.

پدربزرگ و مادربزرگ‌های خانواده که منتظر رسیدن شب یلدا و دور هم جمع شدن فرزندان و نوه‌های خود در خانه شان هستند به خرید می روند و خوراکی‌هایی که نوه‌ها دوست دارند می‌خرند.

مردم آذربایجان غربی همراه با دیگر مردم کشور، با آیین‌های مخصوص این سرزمین به استقبال شب چله می‌روند، آیین‌هایی که همه آنها نمادین هستند و در پس خود نشان‌هایی از اعتقاد مردم گذشته به همراه دارند.

آذربایجانی‌ها، شب چله را آغاز نخستین روز چله بزرگ که از اول زمستان شروع و تا دهم بهمن ادامه دارد، می‌شناسند.

به اعتقاد مردم آذربایجان، چله کوچک بعد از تمام شدن چله بزرگ شروع می‌شود و از دهم بهمن شروع و 20 روز ادامه دارد.

گذشتگان بر این اساس تقویم زمستان را بازگو می‌کنند که "قاری ننه" مادر زمستان است و دو پسر به نام‌های"بویوک چیلله" و "چیچیک چیلله" دارد که چله بزرگ سوز و سرمای زیادی ندارد ولی چله کوچک سخت گیر و بی رحم است.

"چیلله قارپیزی" که مظهر سلامتی، سرسبزی و گرماست رسمی که سال‌های سال بدون تغییر مانده و لازمه اصلی این شب است.

مردم آذربایجان هنگام بریدن هندوانه در این شب می گویند (قادا بلامیزی بو گئجه ده کسدیخ) یعنی بلاهای خودمان را امشب بریدم و همچنین شعری نیز با این مضمون می خوانند:

قوووب، قیشی آیازی/کسدیک چیلله قارپیزی/آللاه یئتیرسین روزی/ائل قالماسین تامارزی.

سنجد، کشمش، قیسی، بادام و گردو(شب چره) خانواده‌ها را که دور کرسی جمع شده‌اند(البته اگر امروزه کرسی در خانه‌ها وجود داشته باشد) سرگرم می‌کند.

انگور آویز(میلاخ) را که معمولاً در تابستان هنگام برداشت انگور برای این شب تدارک می‌بینند و در زیرزمین خانه‌های قدیمی تا شب چله نگهداری می‌شود و کام افراد خانواده را شیرین می‌کند.

حلوای گردویی ارومیه مهم ترین خوراکی مردم آذربایجان غربی در شب یلداست. مردم ارومیه از چند روز مانده تا شب یلدا یا همان شب چله، جلوی قنادی‌ها برای خرید حلوا به صف می ایستند.

سوجوق نیز یکی دیگر از شیرینی‌های مخصوص آذربایجانی هاست که با استفاده از نشاسته و شیره انگور درست می‌شود و البته درست کردن سوجوق مهارت خاصی را می‌طلبد و به این دلیل خانوم‌های فامیل معمولاً به طور دسته جمعی این شیرینی را درست می‌کنند.

همه این خوراکی‌ها دست به دست هم می‌دهند تا این شب طولانی و سرد به گرمترین شب زمستان در کنار خانواده تبدیل شود.

"رضا حسین پور"، پیرمرد اهل ارومیه می‌گوید، من 7 نوه دارم و شب چله همه آنها به خانه ما آمده و خوشحالمان می‌کنند.

او که وقتی حرفی از نوه‌هایش به میان آمد، گل از چهره‌اش شکفته و ادامه می دهد، امسال هم مثل هر سال برای نوه و فرزندانم "چیلله لیک" گرفته‌ام.

چیلله لیک همان کادویی است که در آذربایجان به یادبود این روز بزرگان خانواده‌ها به اعضای خانواده هدیه می‌دهند.

حسین پور می‌گوید: زمانی که ما بچه بودیم تا شب چله چندین بار برف می‌بارید و در این شب اگر قبلاً دو بار برف باریده بود برف باریده شده در بار سوم را با شیره انگور می‌خوردیم.

شب چله، پدربزرگ و مادربزرگ‌ها برای نوه‌ها و فرزندان خود تاپماجا(چیستان) تعریف می‌کنند و بچه‌ها با جواب‌هایشان موجب خنده و سرحالی بزرگترها می‌شوند.

گل یا پوچ(گؤل گؤل) نیز از بازی‌های سرگرم کننده و شاد خانواده‌ها در این شب به حساب می آید.

تعریف داستان‌های حماسی مانند(کوراوغلی) توسط ریش سفیدان، شور و هیجان را مهمان خانه‌ها در این شب به یاد ماندنی، می‌کند.

مراسم هدیه بردن برای نوعروسان یکی دیگر از آیین‌های مردم آذربایجان در شب چله است و خانواده داماد با خریدن هدیه و درست کردن خوانچه که هندوانه، انار، شیرینی، حلوای گردویی و هویج و لباس زمستانی از مهمترین اقلام این خوانچه‌هاست به خانه تازه عروسان می روند.

تزیین این خوانچه‌ها خود نوعی نشان از میزان احترام خانواده داماد به خانواده عروس است و در واقع مادر داماد ذوق و سلیقه خود را به خانواده عروس نشان می دهد.

البته در خانواده‌هایی که دخترشان تازه به خانه بخت رفته‌اند پدر عروس قبل از غروب آفتاب در آخرین روز پاییز، تحفه(چیلله لیک) برای دختر خود می‌فرستد.

  منبع : ایسنا